Z Ustawy zasadniczej RFN daje się wyraźnie wywieść priorytet dla gospodarki rynkowej, przy czym nakłada ona na państwo obowiązek tworzenia warunków dla bezpieczeństwa socjalnego jego obywateli. W odniesieniu do rynku pracy wykładnia ta oznacza zastąpienie koordynacji rynkowej przez kooperację partnerów rynkowych i systemową regulację specjalną. Kooperacja partnerów rynkowych nierozerwalnie związana jest z autonomią taryfową, którą gwarantuje konstytucyjna zasada wolności koalicji partnerów socjalnych. Umożliwia to związkom zawodowym i konfederacjom pracodawców zawieranie układów taryfowych regulujących stosunki pracy. Najniższe płace taryfowe są uznawane za płace minimalne w danej branży na terenie obowiązywania układu zbiorowego, za wyjątkiem przedsiębiorstw niezrzeszonych. W RFN nie ma państwowej regulacji plac minimalnych. Z szesnastu największych organizacji związkowych w przemyśle decydujące znaczenie podczas rokowań placowych ma związek zawodowy metalowców (IG-Metal) oraz służb publicznych, transportu i komunikacji (OTV). Szacuje się, że 90% umów o pracę odpowiada warunkom wynegocjowanym w układach zbiorowych. Świadczy to o nadzwyczajnym ekonomicznym znaczeniu tych układów i przesądza jednocześnie o wyjątkowym charakterze rynku pracy w systemie socjalnej gospodarki rynkowej 5.
Ze stosowaniem układów zbiorowych związane są dwie zasady: korzyści i ogólnego obowiązywania. Zasada korzyści dopuszcza odstępstwa od norm zawartych w układach zbiorowych tylko na korzyść pracobiorców. Co do drugiej zasady, Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej w Niemczech może wynegocjowane uzgodnienia taryfowe uznać za ogólnie obowiązujące na wniosek co najmniej jednego partnera taryfowego. Z reguły dochodzi do uznania układów zbiorowych za ogólnie obowiązujące na życzenie związków zawodowych i konfederacji pracodawców. Wprowadzenie tej zasady leży w interesie publicznym, gdy:
– zapobiega ona stosowaniu płac poniżej poziomu płacy minimalnej i złym warunkom pracy,
– utrzymuje „pokój pracy”,
– eliminuje nieuczciwą konkurencję.
Instytucje koordynujące funkcjonowanie rynku pracy
Ekonomiczny efekt uznania układów zbiorowych za ogólnie obowiązujące sprowadza się do ograniczenia konkurencji. W rezultacie ingerencji w mechanizm konkurencji rynkowej koszty pracy zostają ujednolicone, gdyż w układach zbiorowych określana jest płaca minimalna i warunki pracy wszystkich pracobiorców. Ponadto obowiązujące standardy w dziedzinie ubezpieczenia rentowego, chorobowego i na wypadek bezrobocia powodują wzrost pozapłacowych elementów kosztów pracy. Rynkowa alternatywa sprowadzałaby się do zabezpieczenia pewnego minimalnego standardu tych świadczeń, a pracobiorcy według własnego uznania na zasadzie „kafeterii” finansowaliby ze swoich dochodów wybrane świadczenia w zakresie zabezpieczenia społecznego.
Na rynku pracy znajduje się wiele instytucji koordynujących jego funkcjonowanie w celu osiągnięcia pełnego zatrudnienia. Istnieje szeroki konsens co do tego, że dotychczasowa koordynacja rynku pracy zawodzi. Winę za ten stan rzeczy ponoszą nie tylko instytucje rynku pracy, ale także i otoczenie zewnętrzne. Osobliwości strukturalne rynku pracy każą szczególnie szukać odpowiedzi na pytania:
– W jaki sposób powinien być on zinstytucjonalizowany?
– W jaki sposób instytucje rynku pracy powinny uwzględniać zmieniające się podstawowe interesy i strategiczne pozycje partnerów w ramach systemu kooperacji rynkowej?
– Które zagadnienia koordynacji rynku pracy powinny być rozwiązywane przez politykę zatrudnienia i rynku pracy?
Leave a reply